өткел

(Переправа)

әскерлердің су бөгеттерінен (өзендерден, каналдардан, көлдерден, шығанақтардан, бұғаздардан, су қоймаларынан және т.б.) өтуі; су бөгеттерінің өтуге арналып жабдықталған тұсы. Қарсыластың басып алған жағалауына әскердің өтуі соғыса өту деп аталады. Өзендерді, каналдарды, көлдерді және т.б. өту тәсілдеріне байланысты десантты, көпір-сал қайықты өткел, мұз бетіндегі өткел болады. Десантты Ө. әскерлердің су бөгеттерінен штаттық жүзбелі ұрыс машиналарымен, өткелден өткізу-десанттық машиналарымен және жергілікті жердің өткелден өткізу құралдарымен (қайықтар, катерлер, салдар) өткізу үшін жабдықталады. Салмағы 10 т-ға дейін артиллериялық, көліктік құралдарды және т.б. техниканы, әдетте, жеке құрам (экипаж, есептоп) жүзбелі транспортерлармен өткізеді. Сал қайықтық Ө. жүгі аз ұрыс техникасын немесе көпір салуға мүмкін болмағанда бөлімшелерді өткізу үшін қолданылады. Понтон парктерінен құралатын Ө. өздігінен жүретін және тасымалданатын сал қайықтардан жасалады, сондай-ақ жергілікті жердің жүзбелі құралдары (баржалар, понтондар, сал қайықтар) қолданылуы мүмкін. Тасымалданатын сал қайықтар жоғары маневрлігін, жылжу жылдамдығын және сал қайықтардың арқанын босату жылдамдығын тездету үшін оларды катерлермен итеру арқылы, катерлермен тіркеуге алу, ал ауыр салмақты сал қайықтар екі бүйірінен (кері бағыт үшін ол өзенде бұрылмайды) тіркеуге алатын катерлермен итеру арқылы құрастырылады. Көпірлі Ө. су бөгеттері арқылы әскер мен әскери техниканың үздіксіз жылжуын қамтамасыз етеді және өткізгіш қабілеттілігі жоғары болады. Понтондық парктерден, құрастырмалы конструкциялардан немесе жергілікті материалдардан жасалады. Табиғи Ө. әскердің таяз су бөгеттерінен өтуіне арналады. Топырағы (қиыршық тасты, құмды) қатты тұстарда салынады. Топырағы нашар өзендердің түбі тастар-мен, ұсақ тастармен, қиыршық тастармен және т.б. материалдармен бекітіледі. Табылған бөгеттер (үлкен тастар, тырбық бұталар) алынып тасталады, шұңқырлар толтырылады немесе қадамен белгіленеді. Танкілердің су асты Ө-і басқа тәсілдерді қолдану мүмкін емес немесе қолайсыз болғанда танкілердің терең су бөгеттерінен өтуі үшін қолданылады. Мұз бетіндегі Ө. қысы ұзақ және қатал аудандарда кеңінен тараған. Табиғи жағдайға және мұздың қалыңдығы мен жүк көтергіштігіне байланысты салынады. Ө-ді жабдықтауды инженерлік әскерлердің бөлімшелері (бөлімдері, құрамалары) жүзеге асырады және оған жаға мен су бөгеттеріндегі өтпелерді барлау және жасау, Ө-ге дейінгі негізгі жолдардан басқа жолдарды дайындау, суға (мұзға) түсу және шығу жолдарын, сал қайықтарды құрастыру мен оларды сүйреуге арналған құралдарды дайындау, суы таяз жерлерді, танкілердің су асты өткелдерін жабдықтау, минаға қарсы қоршаулар құрылғысын жасау, Ө-де қызмет етуші коменданттық қызмет пен есептоптың жеке құрамы үшін баспана салу, бүркеніш шараларын және т.б. жүргізу қамтылады. Ө-дердің іске жарамдылығына байланысты коменданттық, құтқарушы-эвакуациялық қызметтерді атқару, бөлімшелердің үздіксіз өтуін қамтамасыз ету, жолдарды өтімді жағдайда ұстау, Ө-ді нақты бүркемелеу мен алдамшы Ө. жасау тасымалдаушы құралдармен жоғары маневрді жүзеге асыру және қарсыластың жүзбелі миналары мен диверциялық әрекеттерінен қираған Ө-дерді тез қалпына келтіру ұйымдастырылады.